Yaklaşık 5.500 yıl evvel evcilleştirilen atlar; günümüzde gücü, suratı, dayanıklılığı sebebiyle çalıştırılan, sömürülen tiplerden biri. Bir gün ayakları kırıldığında ise, beşerler onları öldürmeyi tercih ediyor. Ayağı kırılan bir insanı öldürmezler ancak ayağı kırılan bir atı öldürürler. Pekala, bu neden böyledir?
Bu üzücü hususa ekseriyetle ekranlardan aşinayız; bir at sakatlanır ve atın sahibi çaresiz bir halde, üzülerek(bazen de tınlamayarak) çıkarır tabancasını ve atı öldürür.
Film icabı abartıldığı düşünülmemeli, hakikaten de atlar sakatlandıklarında ne yazık ki öldürülüyorlar. Olağan her sakatlık öldürülecekleri manasına gelmiyor. Önemli bir kırık kelam hususuysa veterinerin(hatta iki veterinerin) kararıyla zehirli iğne ile uyutulmalarına karar veriliyor.
İnsanlarda ya da öteki pek çok hayvanda işe yarayan kırık tedavileri atlarda işe yaramıyor.
Atın öldürüldüğü anda, “Durun ya, tahminen ölmeyecekti” diye içimizden geçirirken acı çekmemeleri için vurulduklarını sanırız; halbuki bunun asıl nedeni, atların fizyolojik yapısının kırıklar karşısında çaresiz kalmasıdır.
Bir atın bacağı kırıldığında, kırık tedavisi için güçlü ve uzun bir güzelleşme süreci gerekiyor.
Science et Avenir sitesi, bunun nedenini veteriner Picandet’ye ayrıntılarıyla birlikte sorduğunda alınan cevap şöyle oluyor:
“Ne yazık ki atların bacaklarındaki yaralanmaları, hayvanın yükü yüzünden, tedavi etmek epey zordur. Hayvanın kırılmış kemiğini de yerine oturtmak, yeniden hayvanın cüssesi yüzünden epeyce zordur.”
Köpekler, kırık sonrasında üç ayak üzerinde durabilirlerken atların bu türlü bir bahtı yok. Tedavi süreçleri hem çok daha uzun sürüyor hem de bu müddet boyunca daima yatmaları gerekiyor.
Kırığın bir ölçü güzelleşmesinden sonra at ayağa kalkabilse bile tam olarak güzelleşmeyen ayağın yarım tonluk yükü kaldırması mümkün olmuyor.
Kırık bölgeyi sabitleme işi de bir oldukça güçlü. Atların bu tedavisinde beşerler için kullanılan alçı ve vidalar kullanılıyor. Veterinerler, atlar için bilhassa alçı ya da vida yapılmamasından epeyce şikayetçiler.
At ameliyat edilse bile meseleler devam ediyor.
Veteriner Picandet, atın yere uzandırılıp uzandırılamayacağı sorusu üzerine şu karşılığı veriyor:
“Bu hayvanlar yerde uzanmış halde kalamazlar. Bu, atların tabiatına alışılmamış. Bu türlü bir durumda atların deveran sisteminde meseleler yaşanacağı üzere, sürtünmeden ve uzanmaktan ötürü derisinde tahriş ve doku vefatı görülebilir. Ancak kırıldıklarında az yer değiştiren birtakım kemiklerin tedavisi mümkün olabiliyor. İnsanın el bileklerindeki kemiklere denk gelen patüron ve kanon kemikleri tedavi edilebilen kemiklere birkaç örnek.”
Özetle; yalnızca önemli kırıkların tedavisi aylarca sürüyor, bu süreçte at ayakta duramıyor, yatması gerektiğinde ise sirkülasyon sisteminde badireler oluşuyor. Bu yüzden de iki veterinerin kararı ile atların uyutulmasına karar veriliyor.
Burada asıl sorulması gereken soru ise şu: Atın fizyolojik yapısı mı suçlanmalı, yoksa beşerler mı?
Atlar, onları bir yük aracı olarak kullanmamızdan, cümbüş için yarıştırmamızdan ya da rodeoda eziyet çektirmemizden ne kadar mutlular? Bu zevklerimiz yüzünden bir gün ayakları kırıldığında öldürüleceklerini biliyorlar mı?
Faytona binmeyi, ganyan oynamayı düşünürken bunu kendinize sorun. Birinin sizi karın tokluğuna çalıştırıp, günün birinde yaralandığınızda başınıza sıkmasını istemezsiniz. Onlar da istemezler.
Atın vefatı arpadan değil beşerden oluyor.
