Neden yahut nasıl üzere soruları vakit zaman bir şey ile karşılaştığımızda sorarız lakin ayrıntılarını araştırma konusuna gelince genelde bu durumu pas geçeriz. İşte bu stil sorulara yanıtlar veren çeşitli kaynaklardan derlediğimiz bilgiler sizlerle…
İlgili kaynaklara unsur altlarından ulaşabilirsiniz. ????
1. Kutup yıldızı neden sabittir?
Gece boyunca Dünya kendi dönüş ekseni etrafında döndüğünden dolayı, yıldızlar da bu eksenin etrafında dönüyormuş üzere görünür ve yerleri değişir. Kutup yıldızı ise hemen çabucak bu eksenle tıpkı doğrultuya denk düştüğünden gece boyunca sabittir. Bu sebeple taraf bulma konusunda onu referans olarak alabiliriz. Lakin bu sizin de öngörebileceğiniz gibi yalnızca kuzey yarım kürede geçerlidir. Güney yarımkürede ne yazık ki bu eksen doğrultusunda parlak bir yıldız yok.
Kaynak
2. Helyum gazı sesi neden inceltir?
Ses, yoğunluğu az olan gaz içerisinde süratli hareket etme özelliğine sahiptir. Helyum gazı da havadan daha az yoğunlukta bir gaz olduğu için sesin olağandan birkaç kat daha süratli hareket etmesine yani sesin ince çıkmasına imkan sağlar. Bu yüzden helyum gazı soluyan kimsenin sesi ince çıkar. Gaz tesirini kaybettikçe olağana döner. Uçan balonların helyum gazı ile şişirilmesinin nedeni de havadan daha az ağır yani hafif olmasıdır. Bu sayede balonlar havaya yükselir.
SF6 gazı, havadan 6 kat daha yoğunlukta bir gazdır ve solunduğunda helyum gazının bilakis sesi kalınlaştırır. Fakat yoğunluğu fazla olduğu için nefes alıp vermede zahmete sebep olabilir.
Kaynak
3. Hesap makinesindeki tuş dizilimi, telefonlardakinden neden farklı?
Nedeni 9 tuşu.
Bu farklılığın yanıtı, hesap makinelerinin birinci üretildiği vakitte yatıyor. Birinci hesap makineleri, mekanik nedenlerden ötürü 9 tuşunu üste koymak zorundaydılar. Günümüzde tüm mekanik manilerin aşılmış olmasına karşın, hem evvelden devralınan bir alışkanlık nedeniyle, hem de ergonomik açıdan rastgele bir sorun oluşmadığı için tıpkı sıralamanın kullanılmasına devam ediliyor. Fakat hesap makinelerinin tersine tuşlu telefonlar, daha yeni bir icat olduğu için süratli ve kolay kullanım açısından bir dizi kullanıcı testinden geçirilerek günümüzdeki haline uyarlandı. 1976 yılından bu yana telefonlarda günümüzdeki tuş dizilimini kullanıyoruz.
Kaynak
4. Ahtapotların kanı neden mavi?
Ahtapotun kanına mavi rengi veren hemosiyanin isimli pigment. Ahtapotların üç kalbi olduğu için olağandan daha fazla oksijene gereksinim duyuyorlar. Hemosiyanin içindeki bakır atomları da fazla sayıda oksijen atomuyla bağlanabilme özelliğine sahip. Hasebiyle bu unsur, bedenlerinin oksijen muhtaçlığını üst düzeyden karşılayabilir durumda. Hatta o anda etrafından oksijen elde edemiyor olsa bile kanında bu muhtaçlığı çokça depolamış oluyor.
Bu proteinin bir öteki yararı, birçok canlı için ölümcül tesirler doğurabilecek kadar düşük sıcaklıklarda bile hayatta kalmasını sağlaması. Araştırmacılar, ahtapotların uzaklara göç edemeyen bir tıp olduğu gerçeğinden yola çıkarak, mavi kan adaptasyonunu bu nedenle geliştirdiklerini düşünüyorlar. Böylelikle kuvvetli şartlara bile kolay kolay ahenk sağlıyor ve bulunduğu yeri değiştirmesi gerekmiyor.
Kaynak
5. Ay daima önümüzden geçtiği halde neden daima Güneş tutulması görmüyoruz?
Çünkü bir tutulmanın gerçekleşebilmesi için birebir düzlemde olunması gerekir. Lakin sanılanın bilakis gezegenlerin hiçbiri birebir düzlemde bulunmazlar, yörüngeleri eğiktir. Emsal biçimde galaksimizde de dağılım böyledir. Bir düzlemden bahsediyoruz, fakat bu tam olarak tek bir düzleme ilişkin oldukları manasına gelmiyor. Epeyce büyük boyutlarından dolayı eğimler çok ufak kaldığından bir düzlem üzere kabul ederiz.
Örneğin uydumuz Ay, Dünya ekvatoruna (tutulum düzlemi) yaklaşık 5.1 derecelik bir açıda dolanır. Bu da, Güneş – Dünya ve Ay’ın birebir düzlemde bulunduğu periyotlarda (her ay iki kere) birbirlerini perdelemeyecekleri manasına gelir. İşte, Ay ve Güneş tutulmalarının yılda yalnızca birkaç kez görülebilmesi bu 5.1 derecelik yörünge eğikliği yüzündendir. Hasebiyle pozisyonlar o denli bir noktaya gelmelidir ki, gök cisimleri hem tıpkı düzleme denk gelip hem de sıralı halde bulunmalıdır. Bu sebepten dolayı tutulmaları nadiren görüyoruz.
Kaynak
6. Mumyalar neden çürümez?
Mumyalama sürecinin sırrı kurutma sürecinde yatıyor. Bu da bedendeki tüm nemli oluşumların atılması ve büsbütün kuru bir hale getirilmesi demek oluyor. Vücutların çürümesinin nedeni, bakterilerin nemli ortamda gelişim gösterip yayılmalarından kaynaklanıyor. Lakin suyun olmadığı bir ortamda bakterinin de hayatta kalması imkansız.
Eski Mısır Medeniyeti’nde ve Güney Amerika’da gerçekleştirilen mumyalama süreçleri de bu gerçeğe dayanılarak yapılıyordu. Mısırlılar, tüm organları çıkarıp, vücudu içten dışa tuzlu bir karışımla kaplıyorlardı. Ortadan 40 gün geçtiğinde, tuzlama süreci geriye kalan tüm nemi emmiş oluyordu.
Kaynak
7. Bitmiş piller neden çöpe atılmamalıdır?
Civa, kurşun, lityum, mangan, nikel, kobalt, kadmiyum üzere kimyasal hususlar pilin içinde bulunan unsurlardan yalnızca bazılarıdır. Çöpe atıldığı taktirde bu hususlar toprağın yapısını kullanılamayacak kadar bozar. Suya karışan metaller ise suyun ekosisteminde büyük bir karışıklık meydana getirir.
Ayrıca bu kimyasallar topraktan beslenen hayvanlara ya da direkt olarak sudan insanlara geçer ve çok çeşitli hastalıklara sebep olur. Kanser, böbrek ve karaciğer hastalıkları, merkezi hudut sistemi bozuklukları, nörobiyolojik bozukluklar bunlardan bazılarıdır. Küçük bir kalem pil, 4 metrekare toprağı kirletip bu toprağı üretim yapılamaz hale getirebilecek kadar kimyasal içerir.
Kaynak
8. Trafik ışıkları neden kırmızı, sarı ve yeşildir?
Trafik ışıkları uygulaması, arabalardan evvel demiryollarında trenlerin kontrolü için uygulanıyordu. Demiryolları yönetimi kırmızı rengi ‘dur’ sinyali olarak seçmişti. Zira bu renk kan rengi olduğundan asırlar uzunluğu tehlikenin, zararın ve vefatın simgesi olmuştur. Ancak demiryolları birinci faaliyete geçtiği 1830’lu yıllarda artık sarı olan ‘ikaz’ ışığının rengi yeşil, ‘geç’ ışığının ise beyazdı. Bir mühlet sonra beyaz sinyal sorun yaratmaya başladı. Beyaz renkli ‘geç’ sinyali öbür sokak lambaları ile karıştırılabiliyordu. Lakin daha da berbatı ‘dur’ işaretlerine konulan kırmızı mercekler yerlerinden niyet ışık beyazlaşıyor, ‘geç’ sinyali olarak algılanıyor ve kazalara yol açıyordu. Sonunda kırmızıyı ‘dur’, yeşili ‘geç’ sarı rengi ise ‘ikaz’ sinyali olarak kullanmaya başladılar. Bu sistem sonrasında arabalar için yollarda uygulandı.
Kaynak
9. Patenciler pürüzlü pistlerde neden daha süratli kayarlar?
Çünkü bilinenin bilakis buzun kayganlığı düzgün bir yüzey olmasıyla temaslı değildir. Patenin altındaki keskin ve küçük olan yüzeyin buza yaptığı basınç sonucu eriyen buz çok ince bir su katmanı halini alır. Buz pateni bu ince su katmanı üzerinde hareket eder. Yani burada asıl olay buz pateninin altındaki ince demirin buz üzerine uyguladığı basınçtır.
Ucu neredeyse bıçak inceliğinde olan bu patenlerin buza değen alanı bazen o kadar küçük olur ki, yaptığı basınç buzun yüzeyini birdenbire eritir. Böylelikle patenci çok süratli hareket etme imkanı elde eder. Fakat buzun yüzeyi pürüzlü olduğunda bu sürat artar. Zira üzeri pütürlü olan buzda patenin keskin ucu buzun yüzeyine büsbütün temas etmez, yalnızca bu çıkıntılara temas eder. Böylelikle temas yüzeyi küçülür ve hasebiyle uygulanan basınç artar. Basıncın artmasıyla buz daha kolay erir ve böylelikle paten oluşan suyun üzerinde rahatça kayar.
Kaynak
10. Uçaklar direkt uçmak yerine neden eğri çizerler?
Dünya yüzeyi global bir eğri olduğu için, iki nokta ortasındaki en kısa uzaklık de dümdüz yerine eğri bir çizgi olmaktadır. İki boyutlu düzlemde bu çizgilere baktığınızda gerçek en kısa ara çizgisi, doğrusal aradan çok daha uzun gözükür.
Resimde de görüldüğü üzere LA ile Ankara ortasındaki çizgisel ara 13.423 kilometredir. Gerçek en kısa arayı bulmak isterseniz, “Büyük Daire Metodu”nu kullanmanız gerekir. Bunu yaptığınızda karşınıza çıkan aralık, birincisinden çok daha kısa olan, 11.269 kilometrelik bir mesafedir!
Kaynak
