Koleksiyon yapmak, bir koleksiyonun kesimi olmak sorun değildir. Sıhhatsiz da değildir. Lakin burada bu koleksiyona dâhil olan modüller durumdan ziyan görüyorsa durum değişir. Bizler, toplumun içinde farklı siyasi görüşleri içinde barındıran, bireyleriz. Toplumsal bir koleksiyonun küçük birer kesimiyiz. Hangi siyasi görüşü benimsersek benimseyelim, farklılıklarımızın içinde ortak olarak etkilendiğimiz durumlar vardır. Bu manada içinde bulunduğumuz koleksiyonun bir kelebek koleksiyonu olduğunu söylemek yerinde olacaktır. Hepimizin kanatları birbirinden farklı ve hoş. Lakin bunun karşılığında ödediğimiz bedel başımıza bir toplu iğne batırılması…
Problemin kaynağından bağımsız öfke patlamaları
Son vakitlerde; kendinize, etrafınızdaki insanların davranışlarına ve toplumsal medyadaki yazılara, yorumlara hiç dikkat ettiniz mi? Gergin, daima tehdit altında hisseden, sorunun kaynağından bağımsız olarak nereye saldıracağını şaşırmış, öfkesini boşaltmanın yolunu arayan kalabalıklar…
Nedeni: Olağan olmayanı olağanlaştıran ve sorun yokmuş üzere kabullenmeye yönlendiren manipülasyonlar!
Olay örgüsünün hiç değişmediği her gün, her hafta bir yenisinin eklendiği iki temel gündemimiz var. Biri bayan cinayetleri, başkası ise hayvan cinayetleri… İkisinde de, temel sorun; bir katilin varlığı, geciken yahut hiç verilmeyen cezalar, hatta medyaya yansımadığı sürece olayların normalleştirilmeye çalışılarak üstünün kapatılmaya çalışılması. Sonuç; hayatını kaybeden katili dışarıda gezen bir sürü insan, hayvan ve geride kalan manipüle edilmiş bir şeylerin olağan olmadığının farkında olsa bile elinden bir şey gelmeyen ya da aksiyonları engellenmiş haklı olarak öfkeli bir toplum… Pekala, bunu nasıl yapıyorlar?
Bilişsel davranışçı bakış açısı
Söylediklerinize dikkat edin; niyetlere dönüşür…
Düşüncelerinize dikkat edin; hislerinize dönüşür…
Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür…
Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür…
Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize dönüşür…
Değerlerinize dikkat edin; karakterinize dönüşür…
Karakterinize dikkat edin; bahtınıza dönüşür…
-Gandhi
Gandhi’nin kelamlarının bilişsel davranışçı bakış açısının uygun bir özetini sunduğunu düşünüyorum. Mukadderatınızı belirleyenin kendiniz olduğunu söylememe gerek yok sanıyorum. Artık buradan yola çıkarak sorunu pekiştiren ve olağanlaştıran süreçleri inceleyelim.
Bilişsel davranışçı bakış açısının temelinde; otomatik fikirler vardır. Bilişsel davranışçı terapilerin kurucusu olarak kabul edilen Beck’e nazaran; otomatik kanılar, doğruluğu gereğince değerlendirilmemiş, kişinin zihninde ani ve otomatik olarak beliren fikir, imaj yahut seslerden biridir. Bireye has tecrübelerle ortaya çıkan bir niyet akışını tanım eder. Araştırmalar sıradan bir insanın 16 saat boyunca zihninden 40.000 fikrin geçtiğini göstermektedir. Niyetlerimiz, her vakit gerçeği yansıtmaz. Beynimiz gerçeği yansıtmayan temaslar kurarak sistematik fikir yanlışları oluşturur. Elbette ki, bunu yaparken etraftan aldığı bilgileri de kullanır.
Bir canlıya şiddet uygulamayı olağan karşılayan ve bunu davranışa döken birini düşünelim; karşısına daima şu hususlar çıkıyor;
– Âlâ hal ve haksız tahrikten indirim aldı.
– O da o saatte o kıyafetle dışarı çıkmasaymış.
– O da yanlış bir insan seçmiş. Seçmeseymiş.
– Ne yapmış da “adamı” delirtmiş.
– Öldüren eski sevgilisiymiş. Durup dururken olmaz bu türlü şeyler!
– Kurbanı nasıl öldürdüğüne dair ayrıntıların en ince detayına kadar verilmesi.
– Olay unutulmaya yüz tutarken verilen geciktirilmiş “formalite” cezalar.
– Şikayetçi olduktan sonra hiçbir tedbir alınmadığından öldürülen kadınlar
– Aldatılma, terk edilme sonucu işlenen cinayetlerin toplumun bir kesiti tarafından yüceltiliyor olması.
Burada bayan cinayetleri sonucu ortada dolaşan niyet uçuşmalarını ve adeta bir promosyon üzere sunulan “ceza paketlerini” görüyoruz. Sizce, bunları okuyan ve bayana şiddeti legal olarak gören birinin otomatik fikirleri ne olur?
– Nasıl olsa az yatar çıkarım.
– Kaybedecek bir şeyim yok.
– Lakin o da ile başlayan ve kurbanı suçlamaya yönelik toplumda da karşılık bulan cümleler…
Peki, bunun sonucunda şiddet gören bayanların otomatik fikirleri ne olur?
– Can güvenliğim yok.
– Öldürülürsem yahut şiddet görürsem, fail değil, ben suçlanabilirim.
– Şayet şikayette bulunursam, daha çok sonlanır ve kimse beni korumaz.
– Geç saatte dışarıdaysam, yakınlarımdan birine pozisyonumu atmalıyım.
– Geç saatte döneceğim günler giysime dikkat etmeliyim.
– Boşanamam yahut ayrılamam. Bu onu daha da sinirlendirir.
Kabullenmeyi istemesek de yasalar ve sistem bizi kabullenmeye zorluyor. Ataerkil, yozlaşmış sistemin ayakta kaldığı yapay bir doğal seçilim sürecinden geçiyoruz ve kimin hayatta kalacağı belirsiz…
Şimdi de hayvanlara yönelik şiddeti meşrulaştıran- olağanlaştıran unsurlara bakalım:
– Kuduz köpek ya da saldırgan köpek X’e saldırdı. Çocuk ağır yaralandı. Haberin sunuluş hali bir köpeği katil ilan ederken, sorumluluğu beşerden alıp, köpeğe veriyor.
– Başıboş köpek tehlike saçtı.
– Sokak hayvanlarının yeri barınaklardır. Hayır! Sokak hayvanları yoktur. Sokaklar aslında hayvanların ve tüm canlılarındır. Köpekler 15.000 yıl evvel, kediler ise 5000 yıl evvel insan tarafından ve kendi çıkarları için evcilleştirilmiştir. Bu nedenle bu iki hayvan cinsinin kendi yemeğini bulması ve güç hava koşullarına dayanması çok düşük bir ihtimaldir ve bunun sorumluluğu beşere aittir.
– Köpek yahut kediden “korktuğu için” şiddet gösterdi. Burada da şiddetin olağanlaştırmaya çalışıldığını görüyoruz. Hayvanlardan korkmak, yaklaşamamak bir fobidir ve tedavisi de mevcuttur. Hayvanlarla daha evvel yakın bağlantı kurmamış yahut kurduğunda makus bir tecrübeyle karşılaşmış olan bireylerde yahut küçükken ebeveynlerinde hayvan fobisi olan çocukluk geçirmiş bireylerde görülebilir. Lakin bir canlıya bunun sonucunda şiddet göstermek “normal” değildir ve kabul edilemez. Fobi sebepli kaçabilirsiniz yahut yaklaşmayı tercih etmeyebilirsiniz. Şiddet antisosyal bir eğilimdir.
Şimdi de bu hususlara maruz kalan birinin aklından geçen otomatik kanılara bakalım:
– Bana da saldırabilir. Çocuğuma da saldırabilir. O vakit savunmaya geçmeliyim. (İnsanın savunmaya geçeceği en hassas olduğu nokta çocuğudur ve maalesef ki haberler de buradan vuruyor ve düşünmeden içgüdüsel olarak savunmaya geçilmesine sebep oluyor.)
– Esasen hayvanları sevmiyorum ve korkuyorum. Hepsi toplatılsın.
– Şayet bir canlıya ziyan vermekten haz duyuyorsa, nasıl olsa cezası yok. Öldürme hazzını bu biçimde bastırabilirim diye düşünebilir. (Tabii sonrasında bir beşere ziyan vermeyeceğinin bir garantisi de yok.)
Hayvanların temel muhtaçlıkları tıpkı bizde de olduğu üzere beslenme, barınma ve inançta olmaktır. Şu anda aklınızdan “ama saldırıyor” “zarar veriyorlar” diye geçiyor olabilir. Fakat bu sebep değil bir sonuçtur. Kısırlaştırılmayan, kâfi beslenemeyen ve daima itilip kakılan hayvan saldırgan ve sonlu olur. Bunun da sorumluluğu biz de ve belediyelerdedir. “ Öldürme Yaşat!” mottosunun benimsenmesi dileğiyle…
Toplumsal yan etkiler
Yukarıda bahsettiğimiz gündem hususları son derece makus ve şiddet içeren durumlardır. Bilişsel davranışçı terapilerde, fobi üzere korkulan, kaçınılan olayın alarm durumundan çıkması ve tehlike arz etmediğine dair bir niyetin yerleşip obje yahut durumla ilgili olağanlık algısının oluşması için “Maruz Bırakma” dediğimiz teknik uygulanır. Danışanlar en az rahatsız olacakları düzeyden, en fazla rahatsız olacakları düzeye kadar fobik duruma maruz bırakılırlar ve vakitle korkulan olay ya da obje bir tehlike ve alarm durumu olmaktan çıkar. Haberlerde de maruz bırakma durumu kelam konusu. Lakin burada maruz kaldığımız olaylar aslında bizde alarm durumu yaratması gereken durumlar olmakta. Olağan olmadığının farkındayız. Fakat normalleştirilmesine de pürüz olamıyoruz. Lakin artık fark etme zamanı…
Hayvanlarla, bayanları bir tutarak yazmış diyecek olanlarınız olabilir. Lakin burada dikkat edilmesi gereken şey, hepimizin bir canlı olduğu ve bayan da olsak hayvan da olsak maddelerden ve sistemden kaynaklanan sıkıntılar sebebiyle ziyan görüyor ve öldürülüyor olduğumuz… Bu ülkede çocuk, bayan ve hayvan olmanın zorluğu asıl odak noktası olmalı. Bayanların ataerkil vefat kamplarından, hayvanların da tıpkı bir mezbahayı andıran vefat barınaklarından kurtulması dileğiyle… Tek başımıza elimizden bir şey gelmiyor üzere görünebilir. Lakin daima birlikte hareket etmek sistemi değiştirmenin en büyük adımıdır.
Bu yazıyı bana bir canlıyı ayırmadan sevmenin ne demek olduğunu öğreten, konutumuzun çocukları; Bitter, Köpük, Latte, Ponpon, Sakız ve Çıtır’a ithaf ediyorum…
