Doğa ve Sürdürebilirlik Derneği ve Türkiye Tabiatını Müdafaa Derneği (TTKD) bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, Türkiye'de son 60 yılda Van Gölü'nün üç katı büyüklüğünde, 60'a yakın gölün kuruduğunu, birçok gölün de kirlilik ve önemli derecede kuruma tehlikesi yaşadığına işaret etti.
DHA'da yer alan habere nazaran Dr. Erol Kesici, ülkemizin kuruyan ve kirlenen doğal gölleriyle ilgili bir rapor hazırladı. Ülkemizde son 60 yılda Marmara Denizi'nin yüzölçümünden daha büyük, üç Van Gölü büyüklüğünde ya da İstanbul, İzmir vilayet ve ilçelerinin yüzölçümleri toplamı kadar, 60'a yakın doğal gölün kuruduğu ve kurutulduğunu açıkladı.
“Başlıca nedeni, çok su tüketen yanlış tarım politikaları”
İnsanlığın her şeyi çok tüketiminin bütün doğayı etkilediği üzere, gölleri de olumsuz etkilediğine işaret eden Dr. Erol Kesici, “Bunun esas nedeni, çok su tüketen yanlış tarım siyasetleri (neredeyse yüzde 80'i). Sularımızın atık alanı olarak kullanılması (kirlilik). Suyun doğal döngüsünün, yani gölün beslenmesinde kıymeti büyük olan derelerin önlerine baraj, gölet, HES, su şişeleme tesislerinin sistemsiz bir biçimde yapılmasıdır” dedi.
“Yasal olmayan kuyular da etkili”
Göllerin etrafındaki yasal ve yasal olmayan kuyularla yer altı sularının çekilmesinin de değerli bir sorun olduğunu belirten Dr. Kesici, “Ayrıca su kaynaklarına olumsuz tesirleri düşünülmeden kurulan balık çiftlikleri ve tarım alanı kazanmak için yapılan kurutmalar. Göllerin sularının temizlenmesinde tesirleri olan kıyı kesitlerine dolgu ile yol, konut, sanayi vb. yapılaşma için yapılan müdahalelerle, ormansızlaşmayla başlayan, iklim değişiklikleri ve suların düzeyinin azalmasıyla artan buharlaşma ve bataklık alanların oluşmasını hızlandırmıştır” diye konuştu.
“Kirlilik göl sularını kullanılmaz hale getirdi”
Kuruyan ve kurutulan doğal göllerin milyonlarca yıl öncesinden, insanların bu tıp müdahaleleri olmadan son yüz yıla kadar içerisinde bulunan canlı çeşitleri ve ekolojik etrafıyla geldiğini belirten Dr. Kesici, “Göllerin yıllık su bütçelerinin çeşitli nedenlerle korunmaması, son 50 yıl içerisinde adeta iflas etmesine sebep olmuştur. Kirlilik, ülkemizdeki en değerli tatlı su kaynaklarımız göller, sulak alanlar ve onların sürekliliğini, paklığını sağlayan canlıların yaşamalarına fırsat vermemesi göl sularını kullanılmaz hale getirmiştir” dedi.
“Burdur ve etrafında 60 yıl evvel 15 doğal göl varken bugün sayı 5'e indi”
Türkiye'de irili ufaklı 200'e yakın sulak alan bulunduğunu söyleyen Dr. Kesici, “Bunların neredeyse tamamı muhafaza altına alınmasına ve Ramsar Alanı, Ulusal Değere Haiz Sulak Alanı, Mahalli Ehemmiyete Haiz Sulak Alanı olarak da memleketler arası ve ulusal müdafaa statülerine sahip olmasına karşın, yalnızca Göller Yöresi'ndeki Burdur ili hudutları dahilinde 60 yıl öncesinde 15 doğal gölün varlığından bahsedilirken bugün sayı 5'e inmiştir. Kalanlar da başta kuraklık olmak üzere türlü insan tesirleriyle karşı karşıyadır” diye konuştu.
Tehdit altındaki göller
Dr. Erol Kesici, Türkiye'de son 60 yılda kuruyan, kurutulan, kuruma ve kirlilik tehdidi altındaki gölleri şöyle sıraladı:
-
Akşehir Gölü (Konya): Türkiye'nin 5'inci büyük tatlısu gölü iken 2008 yılında büsbütün kurudu ve coğrafyadan silindi.
-
Amik Gölü (Hatay): Zirai verimliliği çok yüksek kalın alüvyonal toprak katmanı elde edilmesi için ve çiftçilere dağıtmak için 1974 yılında tamamlanmış olan kurutma süreci sonucunda göl kurutuldu.
-
Antalya'da Avlan Gölü tarım alanı kazanmak hedefiyle 1974 yılında kurutuldu, fakat yine su tutulmaya başlanıldı.
-
Çakal Gölü kuruma tehlikesinde. Yamansaz çöplük halinde bataklıklaştı, kurumakta. Kara Göl, Avlan gölü üzere tıpkı maksatla kurutuldu.
-
Antalya'da Manay, Kestel, Müren, Küçük Göl, Kırkpınar (Sarı Göl), Nohut, İmecik, Girdev, Keklicek, Genceli gölleri kurudu. Akgöl (Burdur) kurudu. Gölcük Gölü kurudu.
“Beyşehir Gölü'nün su düzeyi 3-4 metreye kadar düştü”
Eber Gölü (Afyon-Konya) bataklığa dönüştü ve kurumakta. Meke Gölü (Karaman), kirlilik ve yer altı sularının azalması nedeniyle büsbütün kurudu. Konya'da Kulu (Düden), Ereğli Sazlıkları, Akgöl (Yunak) büsbütün kurudu. Konya'da Hotamış Gölü ve Uyuz Göl bataklık halinde, tedbir alınmazsa büsbütün kuruyacak. Aksaray'da Eşmekaya Gölü, Turna Gölü, Sülüklü Gölü, Akgöl ve Bezirci Gölü etrafındaki arazi Eşmekaya Sazlığı olarak bilinir ve 5 göl kurumaktadır. Türkiye'nin en büyük doğal tatlısu gölü olan Beyşehir Gölü, çok su kullanımı, kirlilik üzere nedenlerle ortalama su düzeyi 26 metreden 3-4 metreye kadar düştü ve kuruma döneminde.
“Sapanca Gölü'nü besleyen bütün dereleri su şirketleri tarafından kullanılıyor”
Kırşehir'de Seyfe Gölü kurudu. Mogan Gölü (Gölbaşı) ve Eymir Gölü (Ankara) çok kirlilik ve yapılaşmanın baskısı altında. Sivas'ta Kaz ve Kellah gölleri kurudu. Gümüşhane'de Tabansız Göl kurutuldu. İznik Gölü çok su alımları ve kirlilik nedeniyle kuruma sürecinde. Sapanca Gölü'nü besleyen bütün derelerin su şişeleme şirketleri tarafından kullanılması, su kaynaklarının göle ulaşamaması, kirlilik, yapılaşma, endüstride ve ziraî sulama gayeli olarak korunmadan kullanım nedeniyle kuruma sürecinde.
“Uluabat Gölü, çok kirlilik ve yapılaşma nedeniyle bataklıklaşma tehdidi altında”
İstanbul'da Büyükçekmece Gölü, su kapasitesinin neredeyse yüzde 25'ini kaybetmekte, çok kirlilik ve yapılaşma tehdidi altında. Terkos Gölü, yapılaşma baskısı ve tehdidi altında. Küçükçekmece Gölü, içme suyu özelliğini büsbütün yitirmiş olup çok su alımları, kirlilik ve yapılaşma nedeniyle doğal göl özelliği yok olmuştur. Uluabat (Apolyont) Gölü, çok kirlilik ve yapılaşma nedeniyle bataklıklaşma tehdidi altında.
“Eğirdir Gölü de kuruma tehlikesiyle karşı karşıya”
Bursa'da Yay, Gölbaşı gölleri büsbütün kurudu. Adana'da Akyatan Gölü, drenaj kanallarından gelen tatlı su ve otlardan ötürü, Karataş Tuzla Göl ise kirlilik nedenleriyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Acı Göl (Afyonkarahisar-Denizli) büyük kısmı kurudu, kurutuldu. Kızılırmak sulak alanı, kuruma ve kirlilik tehdidi altında. Balıkesir Manyas (Kuş) Gölü kirlilik ve kuruma tehdidinde. Denizli Beylerli Gölü kurudu. İzmir Gediz Deltası, Kayseri Sultan Sazlığı, Burdur Gölü kirlilik ve kuruma tehlikesi altında. Kars Kuyucak Gölü, Burdur'da Pınarbaşı, Bayındır, Çavdır, Çanaklı, Karaevli, Yarışlı, Heybeli, Kestel gölleri kurudu. Burdur'da Karataş, Gölhisar ve Ulupınar gölleri kuruma tehdidi döneminde. Tuz Gölü (Ankara- Konya- Aksaray), kuruma ve kirlilik tehlikesinde. Manisa'da Marmara Gölü, Aydın'da Bafa Gölü, Isparta'da Kovada gölleri kirlilik ve kuruma sürecinde. Aydın'da Azap Gölü kurudu. Isparta'da Eğirdir Gölü, çok önemli kuruma devrinde, tedbir alınmazsa kuruyacak.
