Kuzey İspanya’nın Atapuerca bölgesinde bulunan, Sima de los Huesos ismini taşıyan mağarada araştırma yapan takımların bulduğu kemikler çarpıcı bir gerçeği gözler önüne serdi. Atalarımızın yüz binlerce yıl evvelki soğuk hava koşullarıyla gayret etmek için kış uykusuna yatmış olabileceğini gösteren bu fosil kalıntılar, merak konusu olmaya devam ediyor. Yaptığımız araştırmada insanlar kış uykusuna yatabilir mi? Kış uykusunun yarar ve ziyan oluşturabilecek durumları ve daha fazla soruya karşılık aradık.
İlk insanların soğuk kış günlerine karşı geliştirdiği tedbir, uyku olmuş.
Araştırmacılar birinci insanların fosilleşmiş kemiklerindeki doku bozukluklarının, kış uykusuna yatan öteki hayvanların kemiklerinde kalanlarla birebir olduğunu belirtiyor. Bu deliller, o periyottaki şiddetli kışları lakin metabolizmalarını yavaşlatarak ve aylarca uyuyarak geçirdiklerini düşündürüyor.
L’Anthropologie mecmuasında yayımlanan makalede, bölgede birinci hafriyat yapan takımı yöneten Juan-Luis Arsuaga ve Yunanistan’daki Trakya Democritus Üniversitesi‘nden Antonis Bartsiokas, burada bulunan fosillerde, kemik büyümesinin her yıl birkaç ay değiştiğine dikkat çekerek, mevsimsel farklılıklar bulunduğunu belirtiyor.
Kış uykusunun kemik gelişimindeki yeri nedir?
İlk insanların sonlu yiyecek ve kâfi beden yağı depolarıyla çok soğuk şartlarda uzun mühlet hayatta kalmalarına yardımcı olan metabolik bir duruma sokarak kendilerini muhafazaya aldığını gösteriyor: “Kış uykusuna yatıyorlar ve bu da kemik gelişimindeki aksaklıklar olarak ortaya çıkıyor.”
Ayılar da kış uykusuna yattıklarında birebirini yapıyorlar.
Örneğin, 2015 yılı Ocak ayında İsveç’te kar motosikletiyle dolaşan beşerler talih yapıtı otomobilinde iki aydır hiçbir yiyecek olmadan sıkışıp kalmış bir adam buldular.
Doktorlar adamın beden sıcaklığını 31 derece civarına indiğini ve bu halde sağ kaldığını iddia ediyorlar. Birebir vakitte kalp atış suratının da yavaşladığını ve metabolizmasının ahenk sağlayabildiğini görmüşler.
Kış uykusundaki ayılar çabuk düzgünleşiyor.
Tipik bir ayı, beş ila yedi ay ortasında rastgele bir yerde kış uykusuna yatar. Bu müddet boyunca, çekirdek beden ısısı 8 dereceye kadar düşer ve kalp atış suratları azalır. Tıp uzmanları ve zoologların birlikte yaptıkları çalışmalara nazaran ayıların yaraları, kış uykusu sırasında mikrop kapmadan ve iz bırakmadan güzelleşiyor.
Uzmanlar, insanlarda oluşan sıhhat sorunlarına tahlil bulmak gayesiyle ayıların güzelleşme düzeneklerini çözmeye çalışıyor.
Kış uykusu, dünya çapında problemlerin tahlili olabilir mi?
İnsanlarda düşük beden ısısı yahut kan damarlarındaki hareketlerin azalması güzelleştirme sürecinde önemli komplikasyonlara yol açıyor. Kimi bilim insanları ise bu durumun hayal ettiğimizden daha yararlı olabileceğini düşünerek çalışmalarını sürdürüyorlar.
Kış uykusunun insanlarda kalp durması ve felçten kaynaklanan hasarı önlemekten kıtlığa deva olmaya, hatta daha uzun uzay seyahatini mümkün kılmaya kadar bir dizi yarar sağlayabileceği ön görülüyor.
Astronotlar kış uykusundan faydalanabilir mi?
Hem Avrupa Uzay Ajansı (ESA) hem de NASA bu araştırma konusunu yakından takip ediyor. ESA liderliğindeki bir araştırma, insanlarda kış uykusunun ‘oyunu değiştiren’ bir teknik olabileceğini öne sürüyor.
Astronotların uzun bir uzay seyahati sırasında gereksinim duyduğu yiyecek ölçüsünü azaltabileceğini ve birebir zamanda maruz kaldığı radyasyonu azaltmaya da yardımcı olabileceği düşünülüyor.
Peki, kış uykusunun ne üzere sıkıntı yanları olabilir?
Dr. Blanco insanların kış uykusuna yatması ile ilgili şunları söylüyor:
‘İnsanları kış uykusuna yatırmanın en sıkıntı yanının, metabolizmayı uzun mühlet baskı altında tutmak olduğunu düşünme eğilimindeyiz. Lakin aslında en büyük zorluk, kış uykusu devrinde birkaç haftada bir doğal olarak meydana gelen önemli metabolik sıçramalar olan uyarılmalarla bağlantılı fizyolojik gerilim olabilir.’
