Görünce Muhtemelen “Yok Artık!” Diyeceğiniz Bir Zamanlar Statü Göstergesi Olan 10 Enteresan Şey

17 ve 18. yüzyıllarda ananas, statüyü göstermek açısından epeyce kıymetli bir semboldü. Hatta konutta yetiştirilen bir ananas, günümüzdeki 5 bin sterlinlik bir yatırım ile eşdeğerdi. 

Çok bedelli olması sebebiyle yenmek yerine sergilenirdi ve aylarca raflarda kalan ananaslar çürümeye başlardı. En tuhaf kısmı ise bir ananasa sahip olacak kadar varlıklı olmayanlar, bir akşamlığına ananas kiralayabiliyorlardı.

17. yüzyılda Hollanda’nın neredeyse sonunu getirecek bir çılgınlık devriydi ‘Lale Çılgınlığı’. Doğu Hint Adalarına merkez olan bu ülkenin varlıklı tüccarları zenginliklerini, mülklerini çevreledikleri bahçeleriyle gösteriyorlardı. Daha evvel kimsenin görmediği parlak renkleriyle laleler ön plana çıkmaya başladı. 

Bir soğanın açmasının yedi yıl sürmesi de lale çılgınlığını tetikledi ve bu çılgınlık, spekülatif bir piyasa haline geldi.

Çiçekler binlerce felemenk parasına (florin/gulden) mal olurdu. Fakat varlık göstergesi lalelerin de ünü, Haarlem’daki alıcıların müzayedeye gelmeyişiyle yok olmaya ve değersizleşmeye başladı.

Şimdilerin vakit öldürme aktivitesi masa oyunları, birinci ortaya çıktıklarında daha fazla mana tabir ediyordu. O denli ki, masa oyunlarına sahip olmak bir statü göstergesiydi. 

Perth Müzesi ve Sanat Galerisi’nde tarihçi olan ve masa oyunlarının ünü ve yaygınlaşması ile ilgili bir makalenin ortak müellifliğini yapan Mark Hall’un, bu mevzuyla alakalı Discovery News’e yaptığı konuşma da, bu oyunların bir vakitler göz gerisi edilemeyecek bir üne sahip olduklarının ispatı:

‘İlk vakitlerinde birçok masa oyunu, diplomatik hediyelerdendi. Bu oyunlar seçkin ve ayrıcalıklı şahıslara aitti; biz de birçok örneğe sahibiz.’

‘Crackower’, ‘crakow’ ya da sivri ucu tanım eden ismiyle ‘poulaine’, Orta Çağ’ın sonlarına gerçek ünlü olmaya başlayan sivri burunlu ayakkabılardı. Uç kısımları 15-60 cm arası uzunluklardaydı. Statüye işaret eden öbür pek çok şeyde olduğu üzere, bu tuhaf görünümlü ayakkabılar da giyen kişinin ne kadar varlıklı olduğunu kanıtlayan sembollerdendi. 

Ancak görünüşlerinin acayip ve fonksiyonsuz durduğuna bakmayın; tersine bu bilhassa yapılmış bir tasarımdı.

İngiltere Hükümdarı III. Edward, sınıfsal hiyerarşinin temsilcisi bu ayakkabılara da yeniden hiyerarşik ve cinsiyete dayalı kimi düzenlemeler getirmişti. Ayakkabının uzunluğu halk için 15 cm, erkekler için 60 cm ve soylular için daha uzun uçlarla sonlandırılmıştı.

Avrupa’dan Afrika’ya ve Orta Asya’ya kadar yayılan başka bir varlık ve güç göstergesi ise şekerin fazlalığıydı. Bunun sebebi ise farklı bir çeşit şekerin vaktinde az ve kıymetli olması ve öncelikli olarak sırf hükümdarlar, soylular, şövalyeler ve kiliseler için erişilebilir olmasıydı. 

Tabii ki bu durumdan sonra şeker, politik bir bahis haline gelmeye başladı. Siyasetçiler şeker kullanmaları sebebiyle alay konusu edildiler.

VI. Henry’nin tahta çıkış merasiminde her bir kademeyi, hükümdarın haklarını, yetkilerini ve bazen de bir kral olarak maksatlarını doğrulayan bu şeker türü takip etti.

Belki birçoğunuz, daha evvel kraliçelerin ve soylu bireylerin, dişlerinde siyah manzarayı sağlamaya çalıştıklarını duymuş ya da bir yerlerde okumuşsunuzdur.

Varlık ve statü sembolü olan şekerle kontaklı olarak, çürümüş üzere görünen dişler de yeniden Viktorya Devri’ndeki insanların toplumsal sınıflarına işaret  ediyordu.

Bir statü gösterme aracı olarak dişlere renk ve biçim vermek, tarih boyunca birçok farklı kültüre de adapte edilmişti:

Mayalar, dişlerini sert görünecek biçimde sertleştirdiler; Vikingler, çizgiler çizdiler ve Japon bayanları, olgunluklarını göstermek ismine dişlerini kararttılar. (1870’te yasaklanana kadar)

Soylu İngilizler ve Almanlar, hiçbir mülkün gösterişli keşiş kulübesi ya da başka bir deyişle inziva yeri olmadan tam olmadığı kanaatindelerdi. Lakin bu kulübe kendilerinin inşa ettiği ve daha sonrasında içerisinde yaşamak üzere bir keşiş tuttukları yerdi. 

İşe alınan keşiş bir nevi, üstü başı perişan, ağır kitaplar taşıyan ve ziyaretçilere vaaz veren bir aktördü. 

18. yüzyıl zenginleri de dikkat alımlı yapılar inşa etme eğilimindeydiler. Ancak o denli bir şey var ki, muhtemelen çılgınlığın tepesi olmuştu:Başka yerlerin ve vakitlerin, istek edilen faziletlerini sembolize ettiği inancıyla mülklerin üzerine uydurma kalıntılar inşa etmişlerdi!

16 ve 17. yüzyıldaki beşerler, suyun hastalık yaydığına inandırılmışlardı; pak ve sağlıklı kalabilmek için de iki şey ürettiler: gömlekler ve iç çamaşırları…

1626’da yazılan bir yazıya nazaran gömlekler,  iç çamaşırlarının kullanımı ve rahatlığını reddeden eskilerin buhar banyolarından daha tesirli bir halde “vücudu pak tutmaya” hizmet ediyordu.

Temiz, beyaz yakalar ve manşetler pak bir vücudun ve pak bir zihnin sembolleriydi. Bu yüzden, varlıklı bir Tudor’un kendi portresinin, yaka yahut manşetten mahrum olmasına asla müsaade vermemesine şaşmamalı!

‘Bebeğinizin hayattaki yerini ve değerini nasıl gösterirdiniz’ sorusuna Romalıların enteresan bir karşılığı vardı: replika ayakkabılar…Bebeklere, babalarının giydikleri ayakkabıların tıpatıp aynılarını giydirmeye başladılar. 

Kuzey İngiltere’deki bir Roma kalesindeki üs kumandanının odasında, asker ayakkabısı üzere görünen ve yüksek statülü bir erkek botunun minyatür bir versiyonu olan bebek ayakkabılarını ortaya çıkardı.

‘Ayakkabılar, yürümek için hayli küçük çocuklar içindi; lakin yetişkin bir erkek botunda olduğu üzere tabanları çiviliydi. Şimdi yürüyemeyen bir çocuk için bile değerli gereçlerden yapılmış bu ayakkabıların yüksek kaliteye ve statüye işaret ettiği ortadaydı. Ayakkabıların üst kısımları file formunda kesilmiş deriden oluşuyordu. Bu sırf personelliği değil birebir vakitte Eski Romalıların statülerini göstermek için kullandıkları renkli çoraplarını da ortaya çıkarıyordu.’

‘Orduyu ve askeriyeyi ele aldığımızda ne kadar sınıfsal bir yapıda olduğunu ve tahminen de en değerli şeyin statü olduğunu görebiliriz. 10 cm’lik bir bebek botunun, yetişkin ayakkabılarına benzetilmesi de bu durumun bir göstergesi. Çocuklar, toplumda bir rolleri olmadığı sürece ve bir geçit merasiminde değillerse onlara bu rolleri biçmek büsbütün manasız.’

Radyum modasından sonra, 20. yüzyılın başlarında Amerikalılar; X-ray aygıtlarının, iskeletlerin fotoğraflarını çekerek ‘sihir yapabilme’ özelliğiyle büyülendiler.

Kalabalıklar, ‘kendi kemiklerine daha yakından bakabilmek’ için toplanmışlardı. Bu yeni ve ‘büyülü’ aygıttan alınan X-ray fotoğrafları ise statü sembolü haline gelmişti.