Zonguldak’ta 350 milyon yıllık bir mağarada yeni bir canlı tipi keşfedildi. Türk bilim insanlarının bu keşfi ile yangıç (gammarus) türü dünya literatürüne kazandırıldı.
Zonguldak’taki Gökgöl Mağarası’nda bulundu
Binali Yıldırım Üniversitesi Biyoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Mert Elverici ve Kıbrıs Yaban Hayatı Araştırma Enstitüsünde misyonlu araknolog (örümcekleri ve akrepleri inceleyen zoolojinin alt kısmıyla ilgilenen bilim insanı) Kadir Boğaç Kunt, Zonguldak’taki Gökgöl Mağarası’nda farklı cinslerle ilgili çalışma yürüttü.
Topladıkları kabuklular (crustacea) sınıfından çift ayaklılar kadrosuna ilişkin örnekleri, bu alanda uzman olan Ege Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Özbek, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyeleri İsmail Aksu ve Hazel Baytaşoğlu ile paylaştı.
Morfolojik ve moleküler incelemeler sonucunda kelam konusu canlıların dünyadaki öteki emsal tiplerden farklı, bilim camiası tarafından bugüne kadar tanımlanmamış yeni bir tür olduğu ortaya çıktı.
Uluslararası hakemli bir dergide yayımlanan makale ile yeni yangıç türüne, Türkiye Mağaracılık Federasyonuna (TUMAF) ithafen ‘gammarus tumaf’ ismi verildi.
Prof. Dr. Murat Özbek’in de ortalarında yer aldığı takım, 2019’da da Mersin’in Anamur ilçesindeki Türkiye’nin en derin mağarası sayılan 1429 metrelik Peynirlikönü Mağarası’nda da yangıç türünde 2 farklı canlı tespit etmiş ve bunlara ‘gammarus egmao’ ve ‘gammarus Deryae’ isimlerini vermişti.
‘Dünyada binden fazla çeşit var’
Prof. Dr. Özbek, AA muhabirine, gammarusların çoklukla serin kaynak suları, dereler ve göllerin kıyılarında yaşayan 0,5 ila 1 santimetre uzunluğunda kabuklu türü canlılar olduğunu, yere yakın yerlerde ekseriyetle yan tarafları üzerinde yüzdükleri için halk ortasında ‘yangıç’ olarak isimlendirildiklerini anlattı.
Mağaranın turistler tarafından ziyaret edildiğini ve bu durumun canlıları olumsuz etkilediğini söz eden Özbek, yalnızca Gökgöl Mağarası’nda yaşayan bu nadir türün müdafaa altına alınması gerektiğini vurguladı.
Bu canlıların kaynak suları, akarsular ve göllerde çokça bulunmakla birlikte, kuyu suları ve mağaralardaki yer altı sularında da yaşadığını aktaran Özbek, şunları kaydetti:
‘Bu çalışmayla Gökgöl Mağarası’nda oraya endemik, yani dünyada yalnızca orada bulunan, bir tür olduğu bulunmuş oldu. Bunu da bilim alemine kazandırmış olduk. Ülkelerin biyolojik zenginlikleri doğal zenginliklerinin en değerli parçalarından biridir. Bu cins dışarıdan bakıldığında birebir cinse ilişkin öteki cinslere çok benziyor. Ülkemizde 51 farklı türü var bu canlının. Biz burada 52’ncisini bulmuş olduk. Dünyada binden fazla türü var. Bunlar dışarıdan normalde bir insanın hatta tahminen benim bile baktığımda ‘Bu, bu çeşittir.’ diyebileceğimiz canlılar değil. Bunlar dış görünüş açısından birbirine çok benzerler. Ancak moleküler yahut ayrıntılı mikroskobik incelemelerle çeşitleri tespit edilebilir ve uzmanı karar verebilir.’
Özbek, 350 milyon yıllık Gökgöl Mağarası’ndaki canlının buraya adapte olduğunu belirterek, böylesine önemli bir keşfi gerçekleştirdikleri için keyifli olduklarını söyledi.
‘Bunlar hoş gelişmeler’
Ekip arkadaşlarına teşekkürlerini ileten Özbek, şöyle dedi:
‘Burada bilim alemi tarafından bilinmeyen bir tür vardı, biz bunu bulduk. Bundan sonraki çalışmalar artık muhafaza çalışmaları olabilir yahut moleküler tarafından başka farklı çalışmalar olabilir. Bilim adamlarımız bu bahis üzerinde çalışmalar yapıyorlar. Bunlar hoş gelişmeler. Bundan evvelki yıllarda ne yazık ki bahis hakkında yetişmiş bilim adamı sayısı fazla değildi. Tahminen ondan ötürü yabancıların hakimiyeti altındaydı bu hususlar.’
