Efsane direktör Stanley Kubrick’in hem son sineması olması hem de epey çarpıcı sahneler barındırması açısından Eyes Wide Shut (Gözü Büsbütün Kapalı), sinema dünyasında farklı bir yerde konumlanmıştır.
Senaryosunu Frederic Raphael ve Kubrick birlikte yazdığı sinema, bayan erkek bağlantılarına dair derinlerde yatan hisleri metaforik bir biçimde anlatır.
Bill Harford ve eşi Alice Harford, dışarıdan şahane bir evlilikleri var üzere görünen keyifli bir çifttir. Bir gün bir davette Alice’in öbür erkeklerle yakınlaşmasını gören Bill bu duruma bir yandan sonlanırken bir yandan da dizginleyemediği garip hisler hissetmeye başlar.
İnsanın içindeki derin isteklerin ortaya çıkışını erotizm ve tansiyon ögeleriyle anlatan Kubrick’in son işi Eyes Wide Shut filmini yakından inceleyelim. Metaforlar ve kapalı bildirilerle fevkalâde bir ayrıntıcılıkla ortaya konan bu sinemaya dair öğrenecek çok şey var.
Stanley Kubrick, sineması teslim ettikten dört gün sonra vefat etmiştir.
Film, efsanevi direktör Kubrick’in son sinemasıdır. Direktör, sinemasını beyazperdede göremeden 7 Mart 1999’da hayata gözlerini yummuştur.
Film, Schnitzler’ın 1926 yılında yayınlanan “Rüya Romanı” isimli yapıtından uyarlanmıştır.
Arthur Schnitzler, Sigmund Freud’un yakın arkadaşıydı bu sebeple onun tesiri yapıtlarında de kendini göstermiştir. Konuşmaların kesik kesik olması, kıssanın güya bir düş içinde geçiyor olması bunun en büyük göstergeleridir.
Film kitapla birebir ilerlemiyor.
Kitap ile sinema ortasındaki en büyük fark karakter isimlerinin değiştirilmesidir. Karakterlerin kitaptaki isimleri Albertina ve Fridolin iken filmde William ‘Bill’ ve Alice Harford olarak karşımıza çıkar.
Bunun yanı sıra kitapta bayan erkek bağlantılarının daha ferdi bir yerden ele alındığını görüyoruz. Sinema ise bu bağlantıyı zımnî topluluklar ile ilişkilendirerek sunuyor.
Gizli topluluklar demişken Kubrick’in İlluminati ile olan bağını duymuşsunuzdur.
Dr. Strangelove, A Clockwork Orange gibi sinemalarında de bu bağa dair semboller yer almakla birlikte bu iddialar Eyes Wide Shut ile tavan yapar.
Filmdeki her şey o meşhur ayin sahnesi ile bağlıdır.
Burada direktör, bir Ortodoks bir de Hindu ilahisinin karıştırılmış halini izleyiciye sunar. Fakat bu melodi tersten okunmaktadır. Zati satanist ayinlerde de Allah’a karşı bir tutum koymak için ritüeller tersten başlayarak yapılır.
Filmin birinci sahnesinde iki kolon ortasında görünen Nicole Kidman’ın çabucak solunda raket dikkati çeker.
Masonluğu sembolize eden bu kolonların Hz. Süleyman’ın Tapınağı’ndan alındığına inanılmakta.
Çift, Noel partisine gittiklerinde de neredeyse her sahnede sekiz köşeli yıldız dikkatleri çeker.
Birçok farklı din ve inançta yer edinen bu yıldız da Kubrick’in şuurlu biçimde sahnelerine aldığı bir semboldür.
Kubrick, oyuncularla sinemanın ne kadar süreceğini belirtmeden anlaşmıştır.
Mükemmelliyetçi tavrı ile bilinen direktör için her sahne içine sindiği formda tamamlanmalıdır. Bu sebeple sinemanın takımından çekim alanına yakın bir yerde konut tutmalarını bile istemiştir.
Hatta o denli ki bir sahnenin yüze yakın kere çekildiği sav ediliyor.
Dr. William’ın bir kapıdan içeri girdiği sahne tam 95 kez çekilmiştir.
Sydney Pollack ve Tom Cruise’nin bilardo sahnesi de tıpkı biçimde üç hafta sürmüştür.
Toplam on üç dakika gösterilen sahne de 200 defa çekilmiştir.
Filmin iki ana karakterini canlandıran Tom Cruise ve Nicole Kidman o yıllarda gerçek hayatta da evlilerdi.
Days of Thunder sinemasının çekimlerinde tanışan çift 1990 yılında evlendikten sonra bir kız bir de erkek çocuk evlat edinmişler ancak 2001 yılında boşanmışlardı.
Filmde Bill Harford ve Alice Harford çiftinin ortasındaki sıcak bağlar için Kubrick başka bir efor sarf etmiştir.
İkili ortasındaki arzuyu seyirciye daha âlâ hissettirmek isteyen direktör, vakit zaman kapalı set biçiminde çalışmış ve ikilinin doğal anlarını yakalamaya çalışmıştır. Öbür yandan Alice’in öteki bir erkekle seviştiği sahne için Tom Cruise setten uzaklaştırılmış ve yaşanan sahneler hakkında da bilgi alması engellenmiştir. Böylelikle kıskançlık hissinin da en tansiyonlu biçimde hissedilmesini amaçlamıştır.
İnsanın cinsellik ve saldırganlık üzere dürtülerinin en çok düşlerde kendini gösterdiğini düşünen Freud bakış açısıyla sinemada de bu sembollere sıkça rastlanmaktadır.
Film birebir vakitte Freud’un öğrencisi olan Lacan’ın görüşleri çerçevesinde ‘bilinçdışı, tekrarlama, transfer, öteki’ kavramları ile de okunmaya epeyce müsaittir.
Kubrick’in eşinin sinemaya özel yaptığı tablo da fon olarak kullanılıyor.
Mand isimli bayanın koltukta çıplak ve yarı baygın yattığı sahnede, artta görünen fotoğraf tıpkı Mandy ile birebir pozdadır. Bu tablo Kubrick’in eşi Christiane Kubrick tarafından sinemaya özel olarak yapılmıştır.
Yalnız bu tablonun değil sinemadaki tüm fotoğrafların de özel olarak yapıldığı Kubrick’n ayrıntıcı yanını özetliyor.
Filmdeki cameo imajları bir oldukça fazladır.
Cameo imaj, sinema, oyun, televizyon üzere sanatlarda beşerler tarafından bilinen birinin kamerada şuurlu olarak gösterilmesidir. Kubrick bu formül ile seyirci ve kurgu öykü ortasındaki görünmez duvarı kaldırarak inandırıcılığı arttırmayı amaçlamıştır.
Doktorun muayenehanesine gelen bayan ve oğlu, Kubrick’in kızı ve torunudur.
Filmdeki Lisa karakteri ise gerçekte set dekoratörüdür.
Filmdeki kitapçı ise Kubrick’in asistanı Emilio D’Alessandro’dur.
Sonata Cafe’de Bill’in karşı masasında görünen kişi ise Kubrick’in kendisidir.
Gerçek ve kurgu ortasında yıkılan öbür bir duvar ise Mentmore Malikanesi’dir.
Mentmore Towers 1800’lü yıllarda Rothschild ailesi tarafından inşa edilmiştir. O periyot bilinmeyen yapılan maskeli partiler bir oldukça gündemdeydi. Sinemada de maskeli partilerin burada yapılıyor olmasının manası, direktörün gerçekliği daha güzel hissettirmeyi amaçlamasıdır.
Maskeler ise sinemadaki en güçlü metaforlardan birisi.
Hikâye New York’ta geçse de çekimler orada yapılmadı.
Kubrick’in uçak korkusu olduğu için New York’a gidemedi ve bu yüzden New York’u andıran bir set hazırlanmıştır ve çekimler Londra’da tamamlanmıştır.
Filmdeki en güçlü bildirilerden biri “gökkuşağı” ile veriliyor.
Partide Bill’in nereye gidiyoruz sorusuna ‘gökkuşağının bittiği yere’ halinde bir yanıt geliyor. Elbette gökkuşağının sonu ulaşılması imkansız bir yerdir. Benzeri halde, Eyes Wide Shut, isteğin uçsuz bucaksız geçersiz vaadini ve imrendiğimiz şeyi elde ettiğimizde, tahminen de doldurmak istediğimiz gerçek boşluk ve açlığın tatmin edilememesi nedeniyle oluşan hayal kırıklığını tabir eder.
Bill’in kostüm almak için gittiği yerin isminin ‘Rainbow’ olması da bu fikri güçlendiren bir öge. Buradaki satıcı kız da ayinde yer almaktadır.
Gökkuşağı üzere ayna da hipnoz metaforlarından biridir.
Filmin fragmanında tam 90 saniye gösterilen lakin sinemada sırf 20 saniye yer alan ayna sahnesi, tekrar psikanaliz ile okunmaya müsaittir. Lacan’ın ayna teorisinde nazaran, aynadaki ben ile gerçek ben tıpkı değildir. Bu metafor ile aynadaki yansıma üzerine sanal bir benlik imgesi kurulur.
Partiye giriş sözü ise Kubrick’in klasik müzik aşkından geliyor.
Bu maskeli partiye girebilmek için parola ‘Fidelio’dur. Nasıl ki Otomatik Portakal sinemasında Beethoven da adeta bir başroldür, bu sinemada de sanatkarın 1971 yılında bestelediği tek operası kendine yer bulur. Sadakat manasına gelen söz, ayin ve özel bir partide yaşananların orada kalmasını hatırlatmak emeliyle oldukça manidardır.
Aynı vakitte Mozart’ın Requiem modülü da Bill’in o gizemli bayanın çok dozdan öldüğü sahnede çalar.
Kubrick’ten kalan son replik ise “fuck” olmuştur.
Erotizm ve tansiyonun enteresan seyahatinden geçen çift, son sahnede artık tüm isteklerini ortaya çıkarmış durumdadırlar.
Alice’in ‘bir an evvel yapmamız gereken bir iş var’, ‘sevişmek’ repliği sinemanın etkileyici bir halde sonlanmasını sağlamıştır.
Filmin Kubrick’in öbür yapıtlarıyla ortasındaki münasebetler de onun ne kadar ayrıntıcı biri olduğunun ispatıdır.
Alice’in yatarken yanında duran maske, Barry Lyndon’daki maskenin ta kendisidir.
Diğer bir bağ ise, ikilinin oteldeki oda numaraları C-Room 114 halindedir. Bu numara birebir zamanda Dr. Strangelove sinemasında bombanın üzerinde müellif. Yeniden tıpkı numara A Clockwork Orange’da Alex’in ilacını aldığı şişede de yazmaktadır.
Abigail Good tarafından canlandırılan gizemli bayan, Cate Blanchett tarafından seslendirilmiştir.
